Dankzij grensverleggend onderzoek combinatietherapie voor longkankerpatienten verder personaliseren
Als onderzoeker moet je er tegen kunnen dat lang niet alles lukt. Soms blíjft een bepaald onderzoek keer op keer mislukken. Als je het bijltje er niet bij neergooit en doorgaat waar anderen al lang gestopt waren, is de voldoening extra groot als het uiteindelijk toch lukt. En als je dan ook nog eens een Maastro Research Award wint, zoals Rianne Vaes, dan kan je jaar helemaal niet meer stuk.
Minitumor gekweekt
Voordat Rianne in 2019 aan de slag ging in de onderzoeksgroep van Dirk De Ruysscher deed ze tijdens haar PhD bij de Universiteit Maastricht onderzoek naar alvleesklierkanker. Het was haar gelukt om met kankercellen van de patiënt in het lab een minitumor in een kweekschaal te ontwikkelen. Daar kon veel waardevol onderzoek mee worden gedaan. “Wat me gelukt was met alvleesklierkanker, moest me ook wel lukken met een longtumor. Dácht ik. En dan het liefst meteen een niet-kleincellige tumor, want die komt verreweg het meeste voor. Maar ik ontdekte al snel dat longtumoren zich niet zo makkelijk lieten kweken.”
Tegenslag na tegenslag
Rianne was niet de enige die tegen dit probleem aanliep. Ook andere (inter)nationale toonaangevende onderzoeksgroepen waren niet succesvol in het kweken van longtumoren van patiëntenweefsel. “Ondanks alle tegenslagen ben ik het blijven proberen. Want juist bij longkanker is nog zoveel winst te behalen. De bestraling wordt namelijk vaak gecombineerd met chemotherapie, maar die is niet bij iedereen effectief of geeft veel bijwerkingen. Het zou dus heel fijn zijn als we vooraf kunnen voorspellen voor welke chemo de tumorcellen gevoelig zijn. Dat kun je testen op een gekweekt stukje tumor dat de tumorspecifieke eigenschappen behoudt. Maar met het bestaande protocol lukte het niet om een mini-longtumor te kweken. Door het protocol steeds weer een beetje aan te passen, kwam het balletje toch aan het rollen.”
Gepersonaliseerd advies
“Na lang puzzelen ligt er nu een protocol waarmee we met 65% van de biopten van patiënten met verdenking op longkanker een minitumor kunnen kweken. Zo’n 3D-kweek behoudt dezelfde eigenschappen als de tumor in de patiënt en reageert naar verwachting dus ook hetzelfde op chemotherapie. Door de voorgeschreven chemotherapie op dit model te testen, kunnen we voorspellen of die therapie zal aanslaan of niet. Kweken, testen en analyseren lukt binnen twee weken. Dus nog voordat de patiënt met de behandeling start, ligt er een gepersonaliseerd advies. Op dit moment zijn we bezig met een onderzoek waarbij we een gepersonaliseerd advies proberen te maken voor 500 patiënten van Maastricht UMC+ en Zuyderland. Vervolgens onderzoeken we of dit advies overeenkomt met de manier waarop de patiënt op de chemotherapie reageert. Zijn de resultaten goed, dan zou dit een standaard aanpak kunnen worden.”
Meer vraagstukken oplossen
“Omdat het wereldwijd voor het eerst gelukt is om voor longkanker een betrouwbaar 3D-model te ontwikkelen, voel ik een grote druk. De wereld kijkt over mijn schouder mee. Want met zo’n model kun je ook allerlei andere vraagstukken over longkanker onderzoeken. Dat motiveert me nog meer om de minitumor een stap verder te brengen. We kunnen er nu bijvoorbeeld ook al een maken voor kleincellige longkanker. Dankzij onze onderzoeken kunnen in de toekomst veel meer patiënten een gepersonaliseerde, effectieve behandeling krijgen. Met meer kans op overleving, en met minder bijwerkingen.”
Senior onderzoeker Rianne Vaes“Bij longkanker combineren we de bestraling met chemotherapie. Wij testen of de gekozen chemo aanslaat of niet”
Rianne Vaes